Періштелердің түрлері және олардың қызметтері
Сұрақ: Қандай періштелер бар және олардың қызметтері?
Жауап:
Әрине, періште мәселесі айтылған жерде еріксіз: «Періштелердің саны бар ма екен?» – деген сауалдың туындауы заңды. Асылында періштелердің саны жайлы аят пен хадисте ешқандай мәлімет жоқ. Бірақ, олардың саны өте көп екендігі басы ашық мәселе. Ғалымдарымыздың айтуы бойынша періштелердің көптігі соншалық, әрбір жер бетіне түскен жаңбыр мен қар түйіршіктерінің жеке‑жеке өз періштелері болады. Енді осыдан‑ақ олардың сансыз көптігі тұрғысында қорытынды шығаруға әбден болар. Асылында, біз үшін періштенің санынан гөрі, олардың барлығына деген сенімнің мол болғаны абзал.
Алла Тағала періштелерді жаратқаннан соң оларға түрлі қызметтер жүктеген. Ол қызметтерді жердегі, көктегі және арштағы деп үш топқа бөліп қарастыруға болады. Осы жіктемеге сай періштелердің өзін де төмендегідей реттілікпен сыпаттап шығамыз:
1. Жәбірейіл: Пайғамбарларға уахи мен қасиетті кітаптарды әкелуші ең үлкен періштелердің бірі. Жәбірейл сөзінің мағынасы негізінен «Алланың құлы, Алланың күші» деген ұғым саяды. Олай болса, Жәбірейілді ең ұлы мақамның төріндегі періште ретінде танимыз. Келтірілген аят та осыны растайды: «Негізінен Құран әрине, бір ардақты Елшінің сөзі. Ол күшті Елші, ғаршының иесінің қасында беделді» (81. «Тәкуир» сүресі, 19-20-аят).
Құран Кәрімнен Жәбірейл періштенің бірнеше атының бар екендігін көреміз. Мысалы: «Рухул қудс» (2. «Бақара» сүресі, 87-аят; 16. «Нахыл» сүресі, 102-аят), «Рух» (19. «Мариям» сүресі, 17-аят; 97. «Қадыр» сүресі, 4-аят), «Расули Карим» (81. «Тәкуир» сүресі, 19-аят), «Жибрил» (2. «Бақара» сүресі, 97-аят; 66. «Тахрим» сүресі, 4-аят) және «Рухул Әмин» (26. «Шуғара» сүресі, 193-аят).
Жәбірейл періште періштелердің ең ұлығы, ең үлкені және Алла Тағалаға ең жақыны болғандықтан ол «Сәйидул-Мәләикә» (періштелердің құрметтісі) деген абыройлы есіммен аталады.
2. Микайл: Төрт үлкен періштенің бірі Микайлдың (а.с.) қызметі жер бетіндегі мақлұқаттар мен тіршілік атаулының ырыс-несібесі мен ауру, шипа, рахмет, берекет секілді жайттарды адамдарға жеткізу.
3. Исрафил: Исрафилдың (а.с.) қызметі сурды (сырнай) үрлеу. Ақырзаман болғанда Исрафил сурды бірінші үрлегенде аспан мен жердегі бүкіл тіршілік атаулы қиямет қайымның басталуымен тіршілігін тоқтатады, яғни өледі. Ал екінші рет үрлегенде қайта тіріліп, қабірлерінен шығады да махшар алаңына жиналады.
4. Әзірейл: Үлкен періштелердің төртіншісі Әзрейлдің қызметі тіршілік атаулының жанын алу. Сондықтан оны «Мәләкул-мәут - өлім періштесі» деп атайды.
5. Кирамән катибин: әрбір адамның бұл дүниеде істеген ісін айна қатесіз жазып отыратын екі періштеге берілген есім. Бірі – пенденің (оң жағында) жақсылығын жазса, екіншісі (сол жағындағысы) жамандығын жазады. Адамның жасаған титтей жақсылығы мен жамандықтары түгелімен осы екі ардақты періште арқылы жазылып, ақыретте әрбір жанның амал дәптерінде сол қалпында алдымыздан шықпақ: «Оның оңынан да, солынан да екі байқаушы отырады. Аузынан бір сөз шықса болды, алдында аңдушы дайын» (50. «Қаф» сүресі, 17-18-аят). «Негізінен сендерге әлбетте бақылаушылар бар. Ардақты жазушылар олар не істегендеріңді біледі» (82. «Ынфитар» сүресі, 10-12-аят). «Тегі олар өздерінің ішкі сырларын, сыбырларын Біз естімейді деп ойлайтын шығар. Тіпті де солай емес, Біздің елшілеріміз (періштелеріміз) олардың іс-әрекеттерінің бәрін жазып тұрады» (43. «Зухруф» сүресі, 80-аят).
Адамдар ақыретте махшар алаңына барғанда, бұл дүниеде істеген амалдарының есебін берместен бұрын амал дәптері таратылады. Бұл дәптердегі бүкіл мәліметті жазған әлгі екі періште болады. Сонда адам бұл дүниеде істеген ісінің бәрін түгелімен жіпке тізгендей жазылғанын көргенде, өміріне селқос қарағандар мен түрлі деңгейдегі күнәһар пенделер қатты сасады: «Амал дәптері алдарына қойылады. Сонда күнәһарлардың қорыққанын көрсең. Олар: Опырм-ай! Бізге нендей өкініш! Мына кітапта ештеңені де, тастамай тегіс түгендепті дейді» (18. «Кәһф» сүресі, 49-аят).
6. Мункәр мен Накир: бұл екі періште дүниеде дәм-тұзы бітіп, қабірге барған адамнан сұрақ алу қызметін атқарады. Өлген адам қабірге қойылған соң, оған жан беріліп, қайта тірілген соң осы екі періште оған сұрақтар қояды. Сұралатын сауалдар негізінен: Раббың кім? Пайғамбарың кім? Дінің не? және т.б. осы тақырыптың төңірегінде болып келеді. Дұрыс жауап бергенге – қабір сыйы, бұрыс жауап бергенге – қабір азабы беріледі[1].
7. Хәмәләй арш: Алланың жаратқан нәрселерінің ең үлкені Аршты тасушы 8 періштеге берілген есім. Бұлар жайында аятта былай дейді: «Періште көктің айналасында болады. Сондай-ақ Раббыңның аршысын сегіз періште үстеріне көтереді» (69. «Хаққа» сүресі, 17-аят). Бұл сегіз періштеден басқа көптеген періштелер арштың айналасында болатындығы мына аятта айтылған: «Сондай ғаршыны көтерген және оның маңындағы періштелер, Раббыларын мақтаумен дәріптейді. Оған сенеді» (40. «Ғафыр» сүресі, 7-аят). Арштың айналасындағы періштелердің нақты санын Алла қана біледі.
8. Хафаза періштелері: Әрбір адамның өзін қорғаушы періштелері болады. Міне, сол періштелерді хафаза (қорғаушы) періштелері деп атайды. Аятта: «Әркімнің алдынан, артынан Алланың әмірі бойынша, өкшелеп, қорғаушы (періштелер) бар» (13. «Рағыд» сүресі, 11-аят) – дейді. Кейбір деректер бойынша әрбір адамды бақылап жүретін 384[2] немесе 360 періште болады. Бұның мәнісі адам баласының бүкіл жаратылыс ішіндегі ең кәміл, әрі тамаша етіп жаратылған тіршілік иесі екендігімен байланысты[3].
Хадистерде айтылғандай, 360 періште әрбір муминді, әсіресе қарттар мен сәбилерді қорғап жүреді екен. Әлбетте, осы айтылған 360 періштенің әрбірінің өзіндік міндеттері бар. Адамға тура жолды нұсқап, мумин пенде үшін дұға әрі истиғфар ететін, кәпірлердің жүрегіне үрей салатын, ғибадат, зікір және ілім мәжілістеріне қатысатын, таң және екінті намаздарында жамағатпен бірге сап құратын, Құран аяттары мен жұма күндері айтылған салауаттарды тыңдайтын, намаз оқитын, әт-тахиятта шахадат сөзін бірге ілесіп оқитын, мұсылмандармен сәлемдесетін т.б. осындай түрлі қызметтерді атқаратын періштелер бар.
Демек, 360 періште бір қарағанда көп болып көрінгенімен, олардың әрқайсысының күнделікті тұрмыс-тіршілігімізде әлгіндей түрлі міндеттері бар[4].
9. Жәннәт пен жәһәннамды бақылаушы періштелер: Жәннәт пен жәһәннамда арнайы бақылаушы періштелер болады. Жәннәт періштелерінің саны да өте көп. Олар жәннәтқа кірген муминдерге қызмет етеді және олармен бірге болады. Жәннәт нәсіп болған мүминдерге аятта: «Сабыр еткендерің үшін Алланың есендігі сендерге болсын! Соңғы жұрт нендей жақсы» (13. «Рағыд» сүресі, 24-аят) – дейді. «Зумәр» сүресінде де: «Оларға оның сақшылары: Сендерге сәлем, қош келдіңдер, жәннәтқа мәңгі қалатын түрде кіріңдер дейді» (39. «Зумәр» сүресі, 73-аят) деген айқын, сүйіншіге бергісіз мағлұматтар бар. Жәннәттағы періштелердің басшысын – «Ридуан» деп атайды.
Ал, жәһәннамдағы зәбани періштелер кәпірлерді азаптау қызметімен айналысады. Олардың арасындағы басшыларын «Малик» деп атайды. Құранда жәһәннам періштелерінің қызметтері жайлы аяттар жеткілікті: «Әй, муминдер! Өздеріңді әрі үй-іштеріңді отыны адамдар мен тастардан болған оттан қорғаңдар. Оның басындағы періштелер ірі денелі, қатал. Олар Алланың өздеріне берген әмірлеріне қарсы келмейді. Не бұйырса, соны орындайды» (66. «Тахрим» сүресі, 6-аят). «Ол тозақтың не екенін сен білесің бе? Кейін қалдырмайды да шала тастамайды. Ол адам терісін өртеп кетеді. Оған он тоғыз (періште) қарайды. Тозақтың күзетшілерін періштелерден ғана тағайындадық. Кәпірлерді сынау мақсатымен олардың санын дәл белгіледік» (74. «Муддәсир» сүресі, 27-31-аят).
Жәһәннам періштелері тозаққа кірген кәпірді сұрақтың астына алатыны Құран Кәрімде былайша баян етіледі: «Қарсы келгендер топ-топ тозаққа айдалады. Сондай-ақ оған барғандарында, оның есіктері ашылады. Оларға оның күзетшілері: Сендерге іштеріңнен өздеріңе Раббыларыңның аяттарын оқитын және бұл күнге жолығатындарыңды ескертетін елшілер келмеді ме? - дейді. Олар: Әрине, келді. Бірақ азап үкімі қарсы болушыларға шындыққа айналды дейді» (39. «Зумәр» сүресі, 71-аят).
10. Муқаррабун – Алла Тағалаға ең жақын, әрі ең ұлық періштелердің есімі. Олар жайында аят былай дейді: «Иса да, Аллаға жақын періштелер де Аллаға құл болудан әсте арланбайды» (4. «Ниса» сүресі, 172-аят).
11. Адамның жүрегіне ақиқат пен шындықты толтырып, кейін өзіне аян беретін періштелердің бар екендігін Хазіреті Пайғамбарымыз бір хадисінде айтып өтеді: «Адам баласына әрі шайтанның азғыруы, әрі періштенің аяны бар. Шайтанның азғыруы жамандықпен қорқытып, шындықты өтірік ету. Періштенің аяны жақсылықты өсиет ету мен шындықты растау. Ішкі дүниесінде осындай бір нәрсе сезген кісі, оның Алладан екендігін білсін. Егер керісінше болса, шайтаннан сақтану үшін Аллаға сиынсын» (Тирмизи, Тәфсир-3, 2988 х.).
12. Муминдер үшін дұға ететін періштелер бар. Аятта: «Сондай-ақ иман келтіргендер үшін (періштелер): «Раббымыз! Мәрхаметің, білімің әр нәрсені сидырып, ішіне алған. Сондықтан тәубе етіп жолыңа түскендерді жарылқа! Әрі оларды тозақтан сақтай көр!», – деп тілейді» (40.Ғафыр-7).
13. Намаз оқыған кезде «Фатиха» сүресін тәмәмдаған соң «әмин» деп айтатын арнайы періштелер бар. Хазіреті Пайғамбарымыздың (ﷺ): «Имам әмин деген кезде, сіз де әмин деңіз. Өйткені кімнің әмин деуі періштелердің әмин деуіне сәйкес келетін болса, оның өткен күнәлары кешіріледі» (Бухари, Азан-111; Муслим, Салат-72; Тирмизи, Салат-71) дегені де бұған бірден‑бір дәлел бола алады.
14. Кейбір періштелер таң намазы мен екінді намазын муминдермен бірге оқиды.
15. Мумин ғалымдар үшін арнайы дұға ететін періштелер бар. Әбу Умамә әл-Баһилиден жеткен риуаят бойынша, Пайғамбарымыз қарапайым пенде мен ғалым кісінің парқы жайында: «Ғалым адамның өзге құлдан артықшылығы – Менің сендерден ең төмен болғандарыңнан артықтығым сияқты». (Тирмизи; Илим бөлімі-19, 2685 хадис) деген.
[1] Түсінікті болу үшін «Қабір өмірі» атты тақырыпқа қараңыз
[2] Мухтасар илмихал. – Истанбул: Фазилет баспасы. 9-бет.
[3] М.Аbdulfettah Şahin. İnancın gölgesinde. – İzmir, 1992. 1-том. 124,141-бет.
[4] М.Аbdulfettah Şahin. ж.к.е., 1-том. 141-бет. |
