Алла Тағаланың Өзіндік, болмыстық (Зати) сипаттары
الصِّفَاتُ الذَّاتِيةُ
Алла Тағаланың Өзіндік, болмыстық сипаттары
Өзіндік сипаттар Жаратушының Өзіне ғана тән сипаттар. Бұл сипаттар жаратылған нәрселерде болмайды. Өзіндік сипаттар араб тілінде Ас-Сифат әз-Зәтия деп аталады. Кейде сәлби («терістеуші»), тәнзиһи («пәктеуші») деген сөздер де қолданылады. Бұл сөздердің мағыналары Алла Тағаланың ұлылығына керағар келетін сипаттарды теріске шығару дегенге саяды. Өзіндік сипаттар алтау. Кейбір ғұламалардың айтуынша бұл сипаттарды әһлус-сунна уал-жамағадағы, яғни сүннет жолын ұстанушы мұсылман қауымы жатқа білуі тиіс.
1. Әл-Ужуд (الوُجُودُ) – «Барлық, бар болу». Алла Тағала бар болушылардың ішіндегі ең ұлығы. Оның барлығы біздің ой-түйсігіміздегі бар болудай емес. Алла Тағала мәңгілік бар әрі Ол бола береді. Ол Өзіне тән болмыспен бар. Әрі Оның бар болуы ешбір нәрсеге тәуелді не мұқтаж емес.
﴿هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ﴾
«Ол – Ең бірінші әрі Ең соңғы, Жоғары тұрушы әрі Жақын тұрушы. Ол барлық нәрсені біледі» (Хадид, 3).
2. Әл-Қидәм (القِدَمُ) – «Бастауы жоқ бар болу». Алла Тағала ілкідегі мәңгілік. Оның бар болуының басталуы жоқ. Ал жаратылыстың бар болуының басы мен аяғы бар. Мысалы, адам белгілі бір мерзімде дүниеге келіп, белгілі бір мерзімде дүниеден өтеді. Алла Тағала уақытқа, кеңістікке, мекенге және басқа да өлшемдерге мұқтаж емес. Сондықтан оның болмысы да жаратылыстың өлшемдеріне тәуелді емес.
﴿هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ﴾
«Ол – Ең бірінші әрі Ең соңғы, Жоғары тұрушы әрі Жақын тұрушы. Ол барлық нәрсені біледі» (Хадид, 3).
3. Әл-Бақаа (البَقَاءُ) – «Аяқталуы жоқ бар болу». Алла Тағала мәңгілік, Оның бар болуының соңы жоқ. Ол Өзінің жаратқан белгілі бір мерзімде тіршілік кешетін, бар болатын нәрселеріне ұқсамайды.
﴿هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ﴾
«Ол – Ең бірінші әрі Ең соңғы, Жоғары тұрушы әрі Жақын тұрушы. Ол барлық нәрсені біледі» (Хадид, 3).
﴿كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ * وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلالِ وَالإِكْرَامِ﴾
«Оның (жердің) үстіндегінің бәрі фәни (өткінші). Тек ұлылық пен жомарттықтың Иесі – Раббыңның дидары ғана (бақилық) қалады» (Рахман, 27).
4. Әл-Қиям бинәфсиһи (القِيَامُ بِنَفْسِهِ) – «Өздігінен бар болу».
﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاء إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ﴾
«Уа, адамдар! Сендер Аллаға мұқтажсыңдар, ал Алла Ол – Бай әрі Мақтаулы» (Фатыр, 15).
5. Әл-Уахданият (الوَحْدَانِيَّةُ) – «Жалғыздық».
﴿قُلْ إِنَّمَا أَنَا مُنذِرٌ وَمَا مِنْ إِلَهٍ إِلَّا اللَّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ﴾
«(Уа, Мұхаммед!) Расында мен бар болғаны ескертушімін. Жалғыз әрі Өктем Алладан басқа құдай да жоқ» деп айт» (Сад, 65).
﴿قُل لَّوْ كَانَ مَعَهُ آلِهَةٌ كَمَا يَقُولُونَ إِذاً لاَّبْتَغَوْاْ إِلَى ذِي الْعَرْشِ سَبِيلاً﴾
«(Уа, Мұхаммед!) Егер олар айтқандай Онымен бірге басқа құдайлар болса олардың барлығы да аршының Иесіне жол табуға тырысар еді деп айт» (Исра, 42).
﴿وَإِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ لاَّ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِيمُ ﴾
«Құдайларың бір құдай, Одан өзге құдай жоқ, Ол аса рахымды әрі ерекше мейірімді» (Бақара, 163).
6. Әл-Мухалафа лил-хауадис (المُخَالَفَةُ لِلحَوَادِثِ) – «Жаратылыстарға ұқсамаушылық». Алла Тағала Өзі жаратқан дүниелерге, жаратылыстарға ұқсамайды.
﴿لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ وَهُوَ السَّمِيعُ البَصِيرُ﴾
«Оған ұқсайтын ештеңе жоқ әрі Ол бәрін естуші һәм көруші» (Шура, 11).
